Irans volgende Opperste Leider?

door Lawrence A. Franklin | 24 december 2015

Het proces van het selecteren van de opvolger van de Opperste Leider Ayatollah Khamenei lijkt al op gang te komen.

Terwijl de Amerikaanse beleidsmakers en belangrijke media erover praten en vele denktank-experts gefixeerd zijn op het gezamenlijk Comprehensive Plan of Action (JCPOA) en de nucleaire wapen-projecten van Teheran, ligt de focus van de Iraanse machthebbers op de continuïteit en opvolging van het leiderschap van het regime. De volgende parlementsverkiezingen van Iran zijn gepland op 26 februari 2016.

Het proces van het selecteren van de opvolger van de Opperste Leider Ayatollah Khamenei lijkt al aan de gang te zijn. Voormalig president Ali Akbar Hashemi Rafsanjani (1989-1997) liet zoiets doorschemeren, volgens een rapport van Reuters. De vergrijzende eerste generatie van het leiderschap van de islamitische revolutie van 1979 is vastbesloten om het regime stabiel te houden tijdens de overgang naar een nieuwe rahbar (leider) bij de pensionering of het overlijden van Khamenei.

De instellingen die een grote rol zullen spelen in het selectieproces zijn: de hoge leden van de Islamitische Revolutionaire Garde (IRGC), de belangrijke geestelijken in Qom, de leden van de Assemblee van Experts [1], en de Raad van Hoeders [2].

President Hassan Rohani, overheids- en kabinetsambtenaren en afgevaardigden van de Majles (raadgevende vergadering/parlement) hebben meestal weinig tot geen invloed op het proces van doorlichting van de kandidaten.

Sommige westerse media-commentaren zijn geneigd om de beeldvorming te bespiegelen - ervan uitgaande dat "ze" zijn zoals "wij" - en ze laten dan doorschemeren dat de voormalige president Ali Akbar Hashemi Rafsanjani een serieuze mededinger is. Dat is niet zo. De 81-jarige Rafsanjani is lang geleden aan de kant gezet door politieke en harde religieuze dienaren van de huidige leiders. Al in 2011, toen de persoonlijke website van Rafsanjani een groeiende populariteit registreerde in een peilingen, werd die stilgelegd. Een ander teken van Rafsanjani's marginalisering is het besluit van de Raad van Hoeders om hem te diskwalificeren voor het indienen van zijn kandidatuur tot het presidentschap in de presidentsverkiezingen van 2012. Nog een andere zaak is het gebrek aan dekking van de voormalige president in de media van Iran. In een recente zaak verwijderde de Iraanse staatstelevisie en het toonaangevende dagblad van het regime, Keyhan, zijn foto uit een openbaar evenement waar hij naast Khamenei zat. Een ander teken is zijn beperkte rol in de 82-leden tellende Assemblee van Experts, die de volgende verkiezingen in februari 2016 organiseren. Rafsanjani werd ook verslagen door Khamenei's bondgenoot, ayatollah Mohamad Yazdi, in de recente verkiezingen voor het Assemblee voorzitterschap.

De waarschijnlijke opvolger van Khamenei wordt gekozen in een doorlichtingsproces dat wellicht reeds aan de gang is.

De volgende Opperste Leider zal waarschijnlijk worden gekozen uit de volgende beschikbare talenten: Teheran's vrijdag-gebedsleiders, de Raad van Hoeders en de Iraanse rechterlijke macht.

Maar als Khamenei's overlijden plotseling komt, kan een interim-leider worden gekozen uit de verschillende hoge ayatollahs uit Qom.

De volgende Opperste Leider is echter waarschijnlijk net zo kleurloos als de huidige bewoner van het bureau. De IRGC, hoge inlichtingenofficieren en rijken van het regime willen niet iedereen zomaar verheffen op een zelfstandige basis of als een charismatische persoonlijkheid. Ze willen niet iemand als Rafsanjani die onafhankelijk rijk is en wordt beschouwd als politiek onbetrouwbaar door de hardliners. Noch zullen zij tevreden zijn met een radicale geestelijke harde lijn. Mesbah Yazdi was ooit iemand naast de voormalige president Mahmoud Ahmadinejad. Echter, Yazdi is vanouds een uitbundige, openbare verdediger van Khamenei, vooral sinds Ahmadinejad uit de gratie is.

Een kandidaat die een serieuze kanshebber kan zijn voor het bureau van de Opperste Leider, is het huidige hoofd van de Iraanse rechterlijke macht, Ayatollah Sadegh Larijani. Wie desondanks ook uiteindelijk zal worden gekozen, de stabiliteit van het regime lijkt in ieder geval voor de komende jaren zeker te zijn: anti-regime netwerken blijven versnipperd na de landelijke protesten van 2009 die met geweld werden onderdrukt.

Dr. Lawrence A. Franklin was Iraans bureau officier voor de minister van Defensie Rumsfeld. Hij diende ook in actieve dienst bij het Amerikaanse leger en als kolonel bij de luchtmacht reserve, waar hij militair attaché was bij de Amerikaanse ambassade in Israël.

[1] De Algemene Vergadering van deskundigen, met het mandaat door artikel 111 van het islamitische grondwet van Iran, om het juiste gedrag van de Opperste Leider te bewaken. Theoretisch heeft het de macht om de Opperste Leider te verwijderen. Hun invloed is afgenomen tijdens de latere jaren van de ambtstermijn van Ayatollah Khamenei als Opperste Leider. De Algemene Vergadering bestaat uit 86 leden, geleerden en geestelijken. Ze zijn gekozen voor de termijn van acht jaar.

[2] De Raad van Hoeders is een 12 leden tellend lichaam van zes geestelijken en zes leken die de bevoegdheid hebben om uitspraak te doen over de grondwettigheid van alle aanbevelingen aangenomen door het Majles (parlement). De Raad is belast met de verantwoordelijkheid van de doorlichting van alle kandidaten voor een openbaar ambt.

Vertaling W.J.Jongman en H. Sleijster

Bron: Iran's Next Supreme Leader?