Hoe de verkiezingen Turkije's plannen verknalden

door Burak Bekdil - 12 augustus 2015

De AKP gaat door moeilijke tijden. Het is politiek verzwakt, en er zijn geen geloofwaardige aanwijzingen dat het snel een comfortabele meerderheid kan terugwinnen voor de vorming van een regering in verkiezingen de komende tijd.

Turkije wordt sinds de afgelopen twee maanden of zo bestuurd door een interim-regering. Het besluit van de Turkse kiezers om voor de eerste keer sinds 2002 de Rechtvaardigheid en Ontwikkeling Partij (AKP) haar parlementaire meerderheid te ontnemen, heeft niet alleen het centrum van macht in de Turkse politiek gewijzigd, maar het heeft ook de AKP gedwongen tot een compromis in het buitenlandse beleid.

De leiderschap van de AKP zit in theorie in coalitieonderhandelingen met de belangrijkste oppositie. Een historische deal is niet helemaal onmogelijk, maar wel onwaarschijnlijk. In zijn ongrondwettelijk campagne voor de parlementaire verkiezingen van 7 juni heeft de onofficiële baas van de AKP, President Recep Tayyip Erdogan, gevraagd om "400 afgevaardigden", die dan de Grondwet zouden wijzigen om voor hem een uitvoerend presidentieel systeem het in te voeren. Hij specificeerde niet voor welke partij hij die 400 zetels in het Parlement wilde, maar iedereen wist dat hij expliciet de AKP steunde, die hij in 2001 had opgericht. (Volgens de Turkse grondwet is het hoofd van de regering de Minister-president, niet de President. De President heeft symbolische plichten naast zijn bevoegdheden tot het benoemen van hoge ambtenaren. Hij moet niet-partijgebonden blijven.)

In plaats daarvan gaven de Turken de AKP slechts 258 zetels, zelfs niet genoeg om een één-partij-regering te vormen, laat staan om de Grondwet te wijzigen. Wetend dat hij niets te verliezen heeft, wil Erdogan opnieuw verkiezingen in de herfst.

Het vooruitzicht van eventueel een nieuwe onduidelijke verkiezingsuitslag in het najaar, en twee maanden van tussentijdse regering, zijn onvoldoende geweest om het buitenlandse beleid van de AKP krachtig te snoeien, met name het beleid in het Midden-Oosten.

Na enkele maanden van aarzeling is Turkije uiteindelijk overeengekomen om toe te treden tot een westerse coalitie onder leiding van de VS, dat nu de radicale Islamitische Staat (IS) bestrijdt, die grote stukken van het land in Syrië en Irak, beide buren van Turkije, onder controle heeft. Voor de eerste keer sinds de opkomst van de Jihadgroep in de Levant, heeft Turkije hun bolwerken in juli aangevallen en gebombardeerd en is overeengekomen dat de VS militair gebruik mag maken van de belangrijke Incirlik luchtmachtbasis in Zuid-Turkije voor aanvallen tegen IS. De VS heeft de basis al gebruikt voor aanvallen met gewapende drones. Zes Amerikaanse F-16's zijn gestationeerd op deze Turkse basis voor verdere aanvallen, waarvan wordt verondersteld dat die deze week zullen beginnen.

Er zijn andere tekenen dat een verzwakt AKP goed nieuws kan zijn voor elk ander volk in het Midden-Oosten. Na verscheidene jaren van een koude naar minder-koude oorlog met Israël houden de Turken nu kanalen open voor een mogelijke normalisatie van diplomatieke betrekkingen, welke Ankara had gedegradeerd in 2010 in de nasleep van de Mavi Marmara crisis op 31 mei, toen Israëlische marinecommando's aan boord gingen van het Turkse schip Mavi Marmara voor de kust van Gaza, en negen pro-Palestijnse activisten doodde aan boord van het schip. Het schip leidde een flottielje naar de kust van Gaza om de Israëlische marineblokkade te doorbreken. Een VN-verslag bevond later dat Israëls blokkade legaal is.

Blijkbaar aangemoedigd door de AKP-regering, lanceerden de familieleden van de doden op de Mavi Marmara een strafzaak tegen vier hooggeplaatste Israëlische officieren, die ze beschuldigden van het plannen en uitvoeren van de aanval op de Mavi Marmara. Op 26 mei 2014 garandeerde een strafhof in Istanbul de arrestatie voor de Israëlische officieren in kwesties. Het was duidelijk een door de regering georkestreerde stap om Israël internationaal af te knijpen. Maar verrassend, op een zitting van 3 augustus 2015, zagen de Turken dat de nabestaanden van de slachtoffers protesteerden tegen de AKP. Ze beschuldigden de regering van het blokkeren, "opzettelijk of niet", van het doorsturen van deze aanhoudingsbevelen naar Interpol. Ze dienden zelfs een officiële klacht in tegen de Turkse Ministeries Buitenland en Justitie vanwege nalatigheid in deze plicht van het indienen van deze arrestatiebevelen bij Interpol. Ankara wil blijkbaar deze stap niet maken die een potentiële toenadering tot Jeruzalem zou elimineren.

Deze auteur voorspelde hier na de verkiezingen van 7 juni:

"...Wanneer meer dan 55 miljoen Turken hebben gestemd op 7 juni, hebben ze niet alleen gestemd om president Recep Tayyip Erdogan te beroven van de bevoegdheden, slechter dan de Putinesque macht waar hij lang campagne voor gevoerd heeft. Ze spraken ook een democratische "nee" uit tegen zijn islamitische buitenlands beleid ambities... Een verzwakte Erdogan en [Minister-president Ahmet] Davutoglu & Co. is slecht nieuws voor de bestrijding van de jihadisten van het door de Syrische President Bashar al-Assad geleide regime. Het is slecht nieuws voor de Moslimbroederschap in Egypte evenals voor hun ideologische nabestaanden in de naburige landen. Het is over het algemeen slecht nieuws voor politieke islam en zijn volgelingen. Het is slecht nieuws, ook voor Hamas."

Ja, Hamas... er zijn nu [onbevestigde] persberichten dat de verzwakte AKP nu gedwongen kan zijn om zijn Hamas-broeders in te schakelen op een diplomatieke manier. De Israëlische pers heeft beweerd dat de Turkse regering, een top Hamas-ambtenaar, Salah Aruri, waarvoor men gastheer was, nu opdracht heeft gegeven het land te verlaten. Israël beschuldigt Aruri van het organiseren van terroristische aanslagen op de Westelijke Jordaanoever. Hij werd vrijgelaten uit een Israëlische gevangenis en was naar verluidt verantwoordelijk voor de wederopbouw van de infrastructuur van Hamas op de Westelijke Jordaanoever. In de afgelopen jaren was hij in "ballingschap" in de vriendelijke armen van de AKP-regering.

De AKP gaat door moeilijke tijden. Het is politiek verzwakt, en er zijn geen geloofwaardige aanwijzingen dat het binnenkort een comfortabele meerderheid zal winnen voor de vorming van een regering bij de komende verkiezingen, die elk moment kunnen plaatsvinden.

De AKP vecht een bestaansoorlog in de binnenlandse politiek, en parallel een strijd voor de wederopbouw van een Midden-Oosten volgens de lijnen van een soennitische Turkse leiding wat zowel luxe als verbijstering zou geven.

Burak Bekdil, gevestigd in Ankara, is een Turkse columnist voor de krant Hürriyet en medewerker bij het Midden-Oosten-Forum.

Bron: How Elections Messed Up Turkey's Plans