Iran trekt de macht naar zich toe in Irak, terwijl de VS verder buitenspel wordt gezet

Sulaimaniyah, Irak - Terwijl de Verenigde Staten sinds 2003 miljarden dollars en duizenden levens heeft geïnvesteerd om Irak in goede banen te leiden, lijkt het er vandaag op dat Iran dat doel heeft bereikt, zij het met veel minder kosten, gezien in geld en levens. Daar zijn de waarnemers en analisten van Iraakse zaken het over eens.

Er lijkt geen beter bewijs te zijn dat Iran succes heeft en een stevige hegemonie heeft gevestigd in heel Irak, dan met de huidige stap van het heroveren van de door soennieten gedomineerde provincie Salahuddin in centraal Irak. De operatie duwde de Islamitische Staat (IS) militanten uit Tikrit en de omliggende gebieden in Salahuddin, wat werd uitgevoerd door een leger van janhagel uit de sjiitische volksmobilisatie Units (PMU), het Iraakse leger en enkele lokale soennitische stammen.

De grootste militaire campagne tot nu toe tegen de IS. De Salahuddin operatie staat bekend om de sterke betrokkenheid van de Iraanse militaire adviseurs en de opvallende afwezigheid van het Amerikaanse leger. Terwijl de Verenigde Staten in het verleden hebben geholpen bij soortgelijke operaties door het Iraakse leger en de PMU's in gebieden zoals Amerli en Baiji, laten de Amerikaanse gevechtsvliegtuigen nu geen bommen vallen in Salahuddin.

"De Iraniërs hebben de Amerikanen schaakmat gezet, en ik denk dat de Amerikanen dit nu begrijpen," vertelde Hayder al-Khoei, een Irak-expert bij het in Londen gevestigde Chatham House, aan Al-Monitor: "Wat er interessant is aan de Salahuddin-operatie is dat de Irakezen en de Iraniërs aan de Amerikanen bewijzen: We hebben uw luchtaanvallen niet nodig."

Toen grote delen van Noord- en Centraal-Irak in juni door de jihadistische groepering werden veroverd, leken ze niet meer te stoppen. Tijdens een vergadering vorige week in Sulaimaniyah, een stad in Iraaks Koerdistan, gaf Brett McGurk, de plaatsvervangend VS-onderminister van BuZa voor Irak en Iran toe dat een paar dagen na de IS-aanval medio juni, de beoordeling van zijn regering was dat Bagdad binnen 72 uur zou kunnen vallen.

"Iran bewees, ondanks de moeilijke economische omstandigheden, dat het bereid was ... om ons bij te staan en op elke manier die het kon, ons land en onze islam en gemeenschappelijke overtuigingen te verdedigen, en daarmee bedoel ik niet de sjiitische sekte, maar de echte menselijke waarden die heersen in deze regio", zegt Hussein al-Shahristani, minister van Hoger Onderwijs en een krachtig sjiitisch politicus in Irak, tijdens de vergadering. "Irakezen zullen deze gunst niet vergeten."

Iraakse leiders zeggen Iran hen ongeveer $ 10 miljard aan wapens heeft gegeven voor hun legers. Iraanse militaire adviseurs zijn ook niet terughoudend geweest om hun rol in de strijd te etaleren bij het heroveren van de belangrijkste stad Tikrit, de geboorteplaats van de voormalige vijand nummer 1 en voormalig leider Saddam Hussein.

Gen. Qasem Soleimani, hoofd van de elite Quds Force van de Iraanse Islamitische Revolutionaire Garde (IRGC), heeft ook geen geheim gemaakt van zijn centrale rol in de frontlinie van Salahuddin. Van hem wordt gezegd dat hij nauw betrokken is bij het plannen en uitvoeren van de huidige strijd.

Van veel van de belangrijkste sjiitische gewapende groeperingen, zoals de Badr Brigades, Asaib Ahl al-Haq en Kataib Hezbollah, is het bekend dat ze zijn gesticht, getraind en gefinancierd door de IRGC. Het zijn deze krachten die de kritische rol spelen bij het terugdringen van de jihadisten, volgens berichten in de media.

Amerikaanse militaire functionarissen hebben hun bezorgdheid uitgesproken over Irans sterke rol in Salahuddin, met de vrees dat dit de inspanningen van de soennitische Arabieren en Washington om mee te vechten tegen IS verder zal ondermijnen. Te midden van dit alles vragen veel waarnemers zich af of de Verenigde Staten wel werden uitgenodigd om zich bij de Salahuddin-campagne aan te sluiten.

"De Iraniërs en hun Iraakse partners wilden hun macht tonen, en dat ze kunnen vechten op een slagveld, of het nu in de ... gemengde sektarische gebieden is, of in de alleen-soennitische gebieden, zoals de Tigris River Valley [in Salahuddin]," zei Michael Knights, werkzaam bij het Washington Institute for Near East Policy en gespecialiseerd in de militaire zaken van Irak en Iran, aan Al-Monitor.

De Amerikaanse afwezigheid in het Salahuddin spektakel komt ondanks Washingtons pogingen om de 'bevrijding' van de soennitische gebieden van de IS te coördineren. Er werd nog wel een datum aangekondigd door de ambtenaren van het Pentagon voor een operatie voor het heroveren van Mosul op de IS. Maar door de Salahuddin operatie zelf uit te voeren, stuurden de sjiitische paramilitaire groepen en hun Iraanse achterban een boodschap van zichzelf.

"[Iran en de sjiitische legers] zijn de belangrijkste partners van de Iraakse staat. Ze planden deze operatie om te zorgen dat ze Tikrit eerst zouden krijgen, vóór de Amerikanen, "zo merkt Knigths op. "Het is een grote propaganda-overwinning voor de PMU's."

Knights zei dat de operatie aanvankelijk was gepland zonder betrokkenheid van de Iraakse premier Haider al-Abadi's. Pas later, toen Abadi lucht kreeg van de planning van deze operatie werden er officiële Iraakse legereenheden toegevoegd. Ongeveer 20.000 sjiitische strijdkrachten en 3.000 Iraakse soldaten nemen deel aan de Salahuddin aanval, volgens de Amerikaanse top-generaal Martin Dempsey.

Als de operatie slaagt, gaat het grootste deel van de winst naar PMU-leiders zoals Hadi al-Ameri en Abu Mahdi al-Muhandis en Quds Force Commander Soleimani, zei Knights.

De opkomst van IS lijkt verder een Iraanse invloed te hebben geconsolideerd in Irak, aangezien de Iraanse generaals en gesponsorde milities het voortouw hebben genomen in het afweren van de IS in gebieden die de jihadistische groepering in beslag had genomen op het Iraakse leger de afgelopen zomer.

Hoewel velen geloven dat een groot deel van de Amerikaanse wapenhulp voor Irak eindigt in de handen van de pro-Iraanse sjiitische paramilitaire groepen, maken deze krachten geen geheim van hun minachting voor de Verenigde Staten, en verspreiden vaak intriges dat de Verenigde Staten en andere landen militaire hulp aan de IS leveren.

Terwijl Iran heeft gewerkt aan invloed in Irak sinds 2003, maakte de terugtrekking van de Amerikaanse troepen uit Irak eind 2011 de weg vrij voor een sterkere Iraanse rol in Irak. De Syrische crisis naast de deur heeft Teheran en Bagdad nog dichter bij elkaar gebracht omdat beide zijden gedeelde belangen hebben bij het verslaan van het regime van president Bashar al-Assad en het voorkomen van het ontstaan van een soennitische gedomineerde orde daar.

Nu, als het zo is dat Irak verder blijft afglijden naar Iraanse invloed, zetten velen in Washington vraagtekens bij de Amerikaanse wapenleveranties aan Bagdad. Zorgen over de militaire hulp aan Irak zijn vergroot door grove mensenrechtenschendingen, begaan door sjiitische PMU's en Iraakse troepen.

Kenneth Pollack, een expert op het gebied van Midden-Oosten politiek en militaire zaken, van het in Washington gevestigde Brookings Institution, gelooft dat de Verenigde Staten een sterke relatie met Bagdad moet blijven houden.

"Ik denk dat terugtrekking van de Amerikanen het ergste zal zijn wat we kunnen doen. Dat zal de overheid in Bagdad nog dieper in de armen van de Iraniërs drijven, zei "Pollack aan Al-Monitor. "Als Irak zou gaan opschuiven naar een standpunt waar Iran minder invloed heeft, gaat dat een lange tijd in beslag nemen."

Bron: Iran gathers power in Iraq as US further sidelined - Al-Monitor: the Pulse of the Middle East